Ronde
733 van de Onafhankelijke
Radioamateurs Brabant “ORB” 11-03-2020
*
Goedenavond zend, en luisteramateurs,
U
kijkt weer naar de woensdagavond ronde.
En
wij proberen u, zoals bij elke ronde weer wat nieuws te brengen.
Elke
éérste dinsdag van de maand is er een “besloten” bijeenkomst
van
de vriendenkring.
Deze
worden gehouden in het scoutinggebouw van Rey de Carle,
Bladelstraat
2 in de wijk Reeshof te Tilburg.
Op
deze avonden is onze QSL manager aanwezig.
De
bijeenkomsten hebben een vriendschappelijk karakter, waar we
Ervaringen
kunnen uitwisselen, gewoon gezellig bij elkaar kunnen zijn.
Wat
bijkletsen, met af toe een lezing.
En….
Dat
willen we graag zo houden
Onze
rondeleider is
Johan
PD2JCW
*Mobiele
LoRa-APRS via QO-100
Frank
Geplaatst
op 5 maart 2020
Andreas Malek OE3DMB beschrijft in een artikel zijn experiment
waarbij
hij een mobiel LoRa-APRS signaal via de transponder van de QO-100 geostationaire
satelliet verstuurt.
Andreas genereerde een 20 Watt 125 kHz breed LoRa signaal op 2.4 GHz
dat
toegevoerd werd aan een kleine omni-directionele antenne die gemonteerd was op
een autodak.
(LoRa
APRS doen wij al een hele tijd met een tiental milliWatts via TheThingsNetwork,
zie CNOGPS op aprs.fi)
Het
artikel is te lezen op
http://aprs.org/LoRa_Documentation.pdf
QO-100
geostationaire satelliet informatie:
Narrowband
transponder
https://amsat-dl.org/en/p4-a-nb-transponder-bandplan-and-operating-guidelines/
Wideband
transponder
https://amsat-dl.org/en/p4-a-wb-transponder-bandplan-and-operating-guidelines/
*60m
voor Senegal
AuteurFrank
Geplaatst
op 6 maart 2020
Yves F5PRU / 6W1TA in Senegal heeft van de ARTP, de Senegalese variant van het AT,
te horen gekregen dat de nieuwe WRC-15 Secundaire Amateur toewijzing
van
5351.5 – 5366.5 kHz vanaf nu is toegestaan in het land.
Het IARU Regio 1 bandplan dient aangehouden te worden
met
een maximum vermogen van 15W EIRP.
Yves
woont nu sinds 18 maanden in Senegal.
Hij
is voornamelijk QRV rond 5354 kHz in CW en soms op 5357 kHz in FT8.
Hij woont in de buurt van Dakar en hoewel hij vroeg in de avond last heeft van QRM,
wordt
dat later in de nacht minder (Dat herken ik.
Heeft misschien ook te maken met de notches in Powerline Transmissie apparatuur,
want
de storing op 60m is bij mij vele malen hoger dan op 80m en 40m).
*Zonnevlek
uit cyclus 25
Frank
Geplaatst
op 9 maart 2020
Er is een nieuwe zonnevlek aan het ontstaan op het zuidelijk halfrond van de zon.
De magnetische polariteit van de zonnevlek identificeert ‘m
als
onderdeel van de nieuwe zonnecyclus 25.
Hoewel de vlek relatief klein is, is hij wel dynamisch,
en
heeft al een van de eerste luide kortegolf radio-uitbarstingen van de nieuwe
cyclus geproduceerd.
Bezoek de website van Spaceweather.com om de uitbarsting van statische interferentie te beluisteren.
Veel
nieuwe amateurs hebben nog geen idee hoe dat klinkt…
*Interoperable
Radio System afgeleverd bij ISS
Frank
Geplaatst
op 10 maart 2020
Amateur Radio on the International Space Station (ARISS) viert de succesvolle lancering en docking
van de commerciële bevoorradingsmissie SpaceX-20 naar het internationale ruimtestation ISS.
Eén lading op de vlucht is het ARISS Interoperable Radio System (IORS),
dat ARISS ‘het fundamentele element van het ARISS next-generation radiosysteem’
op
het ruimtestation noemt.
Amateurradio
is een integraal onderdeel van de ISS-missies sinds 2000.
De Dragon-vrachtcapsule is op 9 maart succesvol gekoppeld aan het ruimtestation.
ARISS-US afgevaardigde Rosalie White, K1STO,
zei dat honderden ARRL-leden hebben bijgedragen om het IORS-project te laten slagen ,
en
ARISS viert het 4-jarige jubileum van het IORS-project.
“ARISS is ARRL en AMSAT echt dankbaar voor hun vanaf de eerste dag
co-sponsoring
en ondersteuning van ARISS,” zei White.
“ARISS waardeert enorm de honderden hamradio-operatoren
die
ARISS hebben bijgestaan en financiële steun en aanmoediging
hebben gestuurd.
Een robuust amateurstation is onderweg om de kapotte radio in het ISS te vervangen,
en tienduizenden amateurs zullen hierdoor straks genieten
van
een sterk ARISS-packetstation en ARISS SSTV-signalen.
Bovendien zullen duizenden studenten amateurradio ontdekken
en
gebruiken om met een amateur-astronaut te praten.
We
hopen dat de trend doorzet, waar meer ARISS-leraren en lokale clubs
schoolradioclubs oprichten. ”
Het nieuwe systeem omvat een radio met een hoger vermogen,
een verbeterde voice repeater, bijgewerkte APRS (Digital Packet Radio)
en SSTV-functies (slow-scan televisie) voor zowel de Amerikaanse
als
Russische segmenten van het ruimtestation.
2000kg
vracht aan boord van de Dragon-capsule te lossen en op te bergen, en het IORS is
geen prioriteit.
De
eigenlijke amateuruitrusting wordt geïnstalleerd in de ISS Columbus-module.
Een
andere IORS-unit zal later dit jaar worden gelanceerd en geïnstalleerd in het
Russische segment van het ISS.
De IORS bestaat uit een op maat gemaakte JVC Kenwood TM-D710GA-transceiver,
een
Multi-voltage stroomvoorziening en verbindingskabels.
Het ARISS-hardware team zal vier vlucht units – en in totaal 10 IORS-units –
samenstellen ter ondersteuning van vluchtoperaties aan boord, training,
operationele
planning en hardware tests.
ARISS-internationale voorzitter Frank Bauer, KA3HDO,
zei eerder dit jaar dat toekomstige upgrades en verbeteringen aan het systeem
van
de volgende generatie zich in verschillende stadia van ontwerp en ontwikkeling
bevinden.
Deze omvatten een gerepareerd amateur-videosysteem – momenteel gepland voor lancering
halverwege tot eind 2020, een L-band (uplink) repeater,
een
microgolf “Ham Communicator” en Lunar Gateway prototype-experiment.
*Uitzending
Radio Caroline North in maart
Frank
Geplaatst
op 11 maart 2020
Na de teleurstelling van vorige maand als gevolg van storm Dennis,
hoopt men binnenkort weer terug te zijn op het radio schip Ross Revenge
voor
de derde Radio Caroline North uitzending van 2020.
Stem op zaterdag 14 en zondag 15 maart af op Radio Caroline
voor de beste muziek uit de periode 1960 – begin 1990,
plus
de kans om wat spullen uit de webshop te winnen.
Er wordt LIVE uitgezonden vanaf de River Blackwater
vanaf
10.30 op zaterdag (Engelse tijd, dus 11:30 hier).
Met een beetje geluk hoor je Radio Caroline op 648 AM met de zuidelijke zender,
op 1368 AM met de noordelijke zender (met dank aan de vrienden van Manx Radio),
of
wereldwijd via de Radio Caroline app en Radio Player, en op smart speakers.
Op
AM luisteren zal vooral ‘s-avonds de meeste kans op resultaat bieden.
Tijdens de uitzending kan je ze mailen op memories@radiocaroline.co.uk
en
daarmee kan je de DJ’s aan boord direct bereiken.
Zie
ook deze link voor
meer informatie over Radio Caroline.
*Een goedkope en duurzame rivaal van de Lithium Ion batterij Lithium is duur,
in
grote hoeveelheden niet milieuvriendelijk en kan soms in brand vliegen.
Maar
het is momenteel de beste oplossing voor o.a. tractie en smartphone
toepassingen.
Maar
andere alternatieven kloppen nu aan de deur.
En
een redelijk alternatief zou de kaliummetaalbatterij kunnen worden.
Kalium is niet alleen goedkoop en overvloedig voorhanden,
het is ook gemakkelijker om mee te werken en dat betekent
dat
zowel de productiekosten als de materiaalkosten niet hoog zullen zijn.
Met behulp van volledige kalium anodes kunnen batterijen worden gebouwd
met
energie dichtheden (zowel qua volume als gewicht) die vergelijkbaar zijn met
Lithium Ion.
Het
probleem tot nu toe was, evenals bij Lithium, dendriet vorming.
Na verloop van tijd, terwijl de batterij steeds opnieuw wordt opgeladen en ontladen,
beginnen de delen van het metaal, lithium of kalium, zich te hechten aan de anode.
Dit gebeurt niet gelijkmatig, kleine stekelige takjes dendrieten genaamd, beginnen zich te vormen
en uiteindelijk worden ze lang genoeg om door het isolatiemembraan te steken
dat
de anode van de kathode scheidt en dan veroorzaken ze kortsluiting in de
batterij..
Een team van wetenschappers van het Rensselaer Polytechnic Institute, NY,
hebben een zelfherstellende techniek ontwikkeld die deze dendrieten van de anode kan verwijderen
terwijl
je de batterij ’s nachts oplaadt.
Daardoor
kunnen ze nooit lang genoeg worden om problemen te veroorzaken.
Ze geloven dat het nu mogelijk is om goedkope kalium-metaal batterijen
met
een lange levensduur in massa te maken.
Die
techniek klinkt vreemd, omdat het in wezen explosief laden en ontladen met een
hoge snelheid is.
En dat nu precies wat ons wordt verteld dat we niet moeten doen als we de levensduur
van
onze lithium batterijen willen verlengen.
Maar door dit te doen onder gecontroleerde omstandigheden, zeggen de onderzoekers,
dat ze de warmte in de batterij precies kunnen regelen,
waardoor deze op het punt komt dat het kalium net niet smelt,
zodat
de dendrieten weer in het kalium oplossen.
Dit
proces treedt bij een veel lagere temperatuur op dan zoiets voor Lithium.
Met deze aanpak is het idee dat je ’s nachts of wanneer je de batterij niet gebruikt,
een
batterij management systeem zou
kunnen
hebben dat deze lokale verhitting kan opwekken zodat de
door
de hitte de reeds gevormde dendrieten weer kunnen oplossen.
(PNAS)
RTTY bulletin PI4WNO. PA3E
*Energie
opslag met water batterij.
Energie
opslag met batterijen betekent gebruik van dure en/of schaarse materialen en een
elektrolyt.
Door schaars materiaal te vervangen door water, kan energieopslag duurzaam,
veilig,
betaalbaar en schaalbaar worden.
Er
zijn meerdere methodes mogelijke waarbij water en zout voor energie opslag en
afgifte kunnen zorgen.
1
- De warmteopslag via het zogeheten thermo-chemisch principe.
De warmtebatterij, voor in huis bijvoorbeeld, gaat uit van twee componenten:
water
en een zouthydraat.
Zodra waterdamp en het zout bij elkaar worden gevoegd, bindt het water aan het zout
en
gaat het zout over in een nieuwe kristalvorm.
Bij
deze reactie komt warmte vrij.
Deze
reactie is omkeerbaar.
Dit
is niet geschikt voor snelle energie schommelingen in het lichtnet
(grid).
In een maatschappij die vraagt om energiebesparende technologie is de warmtebatterij
voor
in huis een product voor een duurzame toekomst.
Hier
de voordelen op een rij:
a. De prestatie van materiaal is stabiel; het materiaal heeft minimaal een beoogde levensduur
van
meer dan 20 jaar, bij maandelijkse op- en ontladen.
b. Het is een compacte oplossing, door de koelkastformaat opslag biedt
het
voldoende warmte aan een gemiddeld gezin om 2 weken van te douchen.
De energiedichtheid van het systeem ligt daarmee op minimaal 10 x die van wateropslag,
en
het overstijgt ook ruimschoots de energiedichtheid van state-of-the-art
elektrische huisbatterijen.
c. Het is een betaalbare oplossing, met een kostprijs die ver (factoren) beneden
die
van elektrische opslag ligt en in huis past.
2
- Osmose (ook wel Elektro-Dialyse genoemd).
Deze
techniek maakt gebruik van mechanische energie.
Het gebruikt een tank met aan een kant zoutwater en aan de andere kant zoetwater,
gescheiden
door een membraan dat alleen water door kan laten, geen zout.
Door osmose heeft het water de neiging om overal dezelfde zoutconcentratie te verkrijgen
waardoor er zoet water door het membraan naar het zoute water stroomt.
Met het hoogteverschil en dus drukverschil dat zo ontstaat,
kan
m.b.v. een turbine energie worden opgeslagen en opgewekt.
.3
- Omgekeerde osmose" (ook wel Reverse Electro-Dialysis genoemd).
Deze
techniek gebruikt rechtstreeks elektrische stroom.
Er wordt ook gebruik gemaakt van een membraan maar dit membraan laat
alleen
positief of alleen negatief geladen deeltjes door.
Hier
passeren dus juist de zoutionen het membraan.
Aan de kant waar de negatieve ionen het zoute water verlaten en in zoet water komen ontstaat
een negatieve potentiaal, terwijl aan de kant waar de positieve ionen het zoute water verlaten
en
in het zoete water komen ontstaat een positieve potentiaal ontstaat.
Dit
potentiaalverschil dat wordt veroorzaakt kan direct gebruikt worden voor energie
opslag en opwekking.
De Blue Battery van de Delftse firma AquaBattery B.V. slaat energie
op
in het concentratie verschil tussen zoet en zout water.
Zij denken dat deze technologie voor energieopslag ieder geval goedkoper,
duurzamer,
veiliger en beter schaalbaar zal maken.
Ten
opzichte van conventionele batterijen heeft de Blue Battery
meerwaarde.
De
batterij gebruikt geen schaarse materialen.
Terwijl membranen in conventionele batterijen dikwijls in de afval container belanden,
met
een laag hergebruik, zijn de membranen in de Blue Battery eenvoudig te recyclen.
Ook
water en reservoirs worden hergebruikt.
Daarnaast
is er geen risico op vervuiling.
De
batterij is immers gemaakt van zoet en zout water.
Naast duurzaam, veilig en betaalbaar, is de energieopslag van de Blue Battery buitengewoon schaalbaar,
doordat vermogen en opslagcapaciteit onafhankelijk van elkaar vergroot of verkleind kunnen worden,
in
tegenstelling tot conventionele batterijen.
In
de afgelopen jaren heeft de Blue Battery een succesvol traject doorlopen.
Sinds 2017 zijn er systemen beschikbaar van 1kW en 10kWh,
die
volledig autonoom functioneren binnen een micro grid op
The
Green Village in Delft.
Met deze batterij voert de firma AquaBattery nu, in samenwerking met diverse firma’s,
een
demonstratieproject uit, met een vermogen van 1 kW en 10 uur
opslagcapaciteit.
(PA0PHB)
RTTY
bulletin PI4WNO. PA3E
*
Hallo Luisteraars
Deze
kwam ik tegen:
spacex-gaat-volgend-jaar-al-toeristen-naar-het-internationale-ruimtestation-brengen
09-03-2020
Caroline Kraaijvanger .
Wie
ook op vakantie wil naar het ISS, moet echter een goedgevulde portemonnee
meebrengen.
SpaceX
gaat een samenwerking aan met Axiom Space.
Samen organiseren ze in de tweede helft van 2021
de
eerste volledig private bemande vlucht naar het internationale ruimtestation.
Tijdens die vlucht zullen enkele toeristen netjes bij het ISS worden afgezet,
om
daar vervolgens een dag of acht te verblijven, alvorens weer terug te keren naar
de aarde.
Prijskaartje
De toeristen worden getransporteerd met behulp van SpaceX’ Crew Dragon.
Eenmaal aangekomen bij het ISS kunnen ze niet alleen genieten van een fantastisch uitzicht op de thuisplaneet,
maar
ook ervaren hoe het is om te leven in een omgeving met microzwaartekracht.
Aan
dat alles hangt naar verluidt een fors prijsplaatje, dat in de honderden
miljoenen dollars zou lopen.
Meerdere
vluchten
De vlucht die voor nu gepland staat voor de tweede helft van 2021 is –
als
het aan SpaceX en Axiom ligt – de eerste van vele.
Axiom verwacht zo’n twee volledig private vluchten per jaar te kunnen organiseren.
Tijdens
die vluchten worden naast ruimtetoeristen, ook astronauten in dienst van Axiom
naar het ISS gebracht.
Tijdens
de eerste vlucht gaat het om drie ruimtetoeristen en één Axiom-astronaut.
Aanbouw
In eerste instantie kan het dus wat druk worden in het ISS,
waar
eveneens continu astronauten van verschillende ruimtevaartorganisaties
verblijven.
Maar
daar komt al snel verandering in.
Axiom
gaat het internationale ruimtestation namelijk van een heuse aanbouw voorzien.
Het bedrijf zou in de tweede helft van 2024 starten met de bouw
van
dit zogenoemde Axiom Segment, waarmee de leefruimte in het ISS flink toeneemt.
En
dat segment is de opmaat naar meer.
Want wanneer het ISS met pensioen gaat, zal het segment losgekoppeld worden
en
als zelfstandig ruimtestation rond de aarde blijven cirkelen.
Vervolgstap
Het
transporteren van ruimtetoeristen naar het ISS is ongetwijfeld een logische
vervolgstap voor SpaceX.
Het bedrijf brengt nu al regelmatig voorraden naar het ISS en hoopt later dit jaar
voor
het eerst ook astronauten van NASA naar het ISS te transporteren.
Maar
SpaceX heeft er nooit een geheim van gemaakt de ruimte voor iedereen te willen
ontsluiten.
Het
organiseren van private bemande vluchten past keurig in dat plaatje.
Wie
nog wat los geld heeft liggen, kan er natuurlijk voor kiezen om een weekje op
vakantie gaan naar het ISS.
Maar
er zijn op korte termijn vast ook andere opties.
Zo
organiseert SpaceX in 2023 de eerste rondvlucht langs de maan.
De stoeltjes zijn al vergeven; een excentrieke Japanse miljardair zal –
vergezeld
door kunstenaars en de nog nader te bepalen liefde van zijn leven – richting
de maan vliegen.
Het lijkt echter niet onaannemelijk dat een succesvolle vlucht in 2023 resulteert in meerdere
van
deze buitengewone uitstapjes.
https://www.scientias.nl/
Frans PA3CAZ
*
Hallo Luisteraars
Deze
kwam ik tegen.
helaas-de-nabije-ster-betelgeuze-lijkt-toch-niet-te-gaan-ontploffen.
09-03-2020
Caroline Kraaijvanger .
Nieuw onderzoek wijst erop dat de ster, die in korte tijd 60% minder helder werd,
niet
op ontploffen staat, maar momenteel gewoon wat stoffig is.
De
nabije rode superreus Betelgeuze houdt de gemoederen al enkele maanden bezig.
Waar deze normaal bijzonder fel schijnt – en vanaf de aarde gemakkelijk met het blote oog te zien is
–
nam de helderheid in de afgelopen maanden sterk af.
Zo sterk zelfs, dat deze op een gegeven moment zo’n 60% van zijn normale helderheid had ingeleverd.
Een
verschil dat voor de oplettende waarnemer vanaf de aarde zelfs met het blote oog
goed te zien was.
De grote veranderingen die de ster onderging, brachten de geruchtenmolen op gang.
Want:
stond de ster misschien op ontploffen?
Betelgeuze
bevindt zich op zo’n 600 lichtjaar afstand van de aarde en is een zogenoemde
rode superreus.
Een
zeer heldere ster, die in rap tempo zijn brandstof opmaakt.
Zonder die brandstof – oftewel bron van energie
– kan de ster niet meer opboksen tegen de zwaartekracht en stroomt een deel van de eigen massa richting de kern.
Die kern wordt zwaarder en zwaarder en is uiteindelijk gedoemd om ineen te storten.
Het resultaat is een gigantische explosie, een supernova,
die
in het geval van Betelgeuze naar verwachting zelfs op klaarlichte dag vanaf de
aarde te bewonderen is.
Afgaand op wat we van Betelgeuze weten, verwachten onderzoekers
dat
die explosie binnen zo’n 100.000 jaar gaat plaatsvinden.
Dat betekent dat het nog tienduizenden jaren kan duren,
maar
het kan ook zomaar binnenkort gaan gebeuren.
Geen wonder dat talloze astronomie-liefhebbers en astronomen de laatste maanden
op het puntje van hun stoel zaten en Betelgeuze extra goed in de gaten hielden.
Maar
onderzoekers komen nu met enigszins teleurstellend nieuws.
De
afnames in helderheid wijzen zeer waarschijnlijk niet op een aankomende,
spectaculaire explosie.
In
plaats daarvan is de afname in helderheid het resultaat van…stof.
Dat
is binnenkort te lezen in het blad The Astrophyiscal Journal.
De
auteurs baseren hun conclusies op temperatuurmetingen.
Twee
hypothesen
Eigenlijk waren astronomen om heel eerlijk te zijn nooit echt overtuigd
van
het idee dat de afnames in helderheid wezen op een naderende explosie.
Tot op heden waren er twee alternatieve, belangrijke hypothesen
die
de afnamen in helderheid van Betelgeuze konden verklaren.
De eerste was dat grote convectiecellen in de ster ervoor gezorgd hadden
dat warm materiaal naar het oppervlak werd verplaatst,
waar
het afkoelde alvorens weer naar het binnenste van de ster te worden verplaatst.
Die
afkoeling zou ten grondslag kunnen liggen aan de afname in helderheid.
Een andere hypothese is dat de ster stof had geproduceerd dat tussen ons en
de ster in hing en een deel van het sterlicht tegenhield,
waardoor
het leek alsof de helderheid van Betelgeuze afnam.
Temperatuur
Om te achterhalen hoe het precies zat, stelden onderzoekers
met behulp van het Lowell Observatory in Arizona
de
temperatuur van het oppervlak van Betelgeuze vast.
Ze deden dat half februari en ontdekten dat de gemiddelde oppervlaktetemperatuur van de ster
toen
rond de 3325 graden Celsius lag.
Daarmee is het oppervlak slechts 50 tot 100 graden Celsius koeler dan in 2004
– lang voor de ster begon te dimmen
–
toen onderzoekers Betelgeuze eveneens temperatuurden.
In andere woorden: de temperatuur van de ster is niet echt veranderd
en
daarmee lijkt het onwaarschijnlijk dat convectiecellen de boosdoeners zijn.
“We
wisten dat stof het antwoord moest zijn,” aldus onderzoeker Philip Massey.
Stof
Eerder
hebben onderzoekers bij andere rode superreuzen al stofwolken aangetroffen.
“We zien het voortdurend bij rode superreuzen
en
het is een normaal onderdeel van hun levenscyclus,” aldus onderzoeker Emily
Levesque.
“Rode superreuzen zullen zo af en toe materiaal van hun oppervlak uitstoten
en
dat condenseert rond de ster en wordt zo stof.
Terwijl dat stof afkoelt en zich verspreidt,
absorbeert
het een deel van het licht dat naar ons toekomt.”
Vervolgwaarnemingen zullen uit moeten wijzen
of
er daadwerkelijk stof rond Betelgeuze hangt.
Inmiddels
neemt de helderheid van de rode superreus langzaam maar zeker weer toe.
Onderzoekers
blijven de ster ondertussen natuurlijk goed in de gaten houden.
Niet
in de laatste plaats omdat het gewoon een fascinerend exemplaar is.
“Rode
superreuzen zijn heel dynamische sterren,” aldus Levesque.
“Hoe meer we over hun normale gedrag
– temperatuurschommelingen,
stof, convectiecellen
– te weten kunnen komen, hoe beter we ze kunnen begrijpen
en kunnen herkennen wanneer er echt iets unieks
– zoals een supernova-explosie
–
te gebeuren staat.”
Want
dat de ster gaat ontploffen, staat vast.
Voor
nu blijft het echter gissen wanneer dat gaat gebeuren.
https://www.scientias.nl/
Frans PA3CAZ
*
Hallo Luisteraars
Deze
kwam ik tegen.
/chemische-reacties-sterren-opmaat-naar-buitenaards-leven
07-03-2020
Caroline Kraaijvanger .
Er
gebeuren spannende dingen in de ruimte tussen de sterren.
Wie denkt aan de ruimte tussen de sterren stelt zich wellicht een grote,
zwarte,
saaie leegte voor.
Maar
niets is minder waar.
De
interstellaire ruimte is namelijk helemaal niet leeg.
“De interstellaire ruimte is gevuld met gewone materie,”
vertelt
Vincent Icke, hoogleraar theoretische sterrenkunde bij de Sterrewacht Leiden .
“Dat
is de materie waaruit ook de aarde, de zon en wij zijn opgebouwd.
Alleen
is de interstellaire ruimte heel ijl.
Dat
betekent dat de dichtheid heel laag is.
In 1 kubieke centimeter interstellaire ruimte zitten misschien maar 1 tot 10 atomen.
En dat is echt heel weinig.
Ter vergelijking: in een kop thee zitten 10^24
–
dat is een 1 met 24 nullen – atomen.”
Over
Icke
Icke
is naast professor ook een succesvol schrijver.
Vorig jaar verscheen van zijn hand ‘Reisbureau Einstein‘,
waarin hij vertelt hoe planeten en sterren ontstaan en wat er dicht bij de Melkweg
en
verder weg allemaal te vinden is en hoe we daar dan precies kunnen komen.
Ook
verkent hij in het boek hét grote vraagstuk: zijn we alleen?
Meer
weten?
Lees dan ook eens het gesprek dat we vorig jaar met Icke hadden
over
de vraag of we buitenaards leven moeten vrezen.
Kosmisch
café
Saai
is de interstellaire ruimte ook allerminst.
Vrij recent hebben onderzoekers namelijk ontdekt dat er chemische reacties plaatsvinden,
waaruit
verrassend complexe moleculen geboren kunnen worden.
Dat lijkt misschien – zeker als je het ijle karakter van de interstellaire ruimte
in
gedachten houdt – ondenkbaar.
En
zo dachten scheikundigen er ook lang over.
“Tot zo’n dertig of veertig jaar geleden dachten scheikundigen
dat
de chemische reacties in de interstellaire ruimte niet van betekenis waren.”
Dat beeld veranderde toen Ewine van Dishoeck
– een vooraanstaande Nederlandse astronoom
en tegenwoordig directeur van het ALMA-observatorium
–
zich voor haar proefschrift over de kwestie boog.
“Ze concludeerde dat er waarschijnlijk veel scheikundige reacties
in
de interstellaire ruimte plaatsvonden en wel op een bijzondere manier.
Je moet bedenkt dat zo’n 99% van de materie in de interstellaire ruimte gasvormig is.
De
overgebleven 1% bestaat uit piepkleine stofkorrels die heel koud zijn.
Atomen
kunnen op het oppervlak van die stofkorrels terechtkomen.”
Door
de kou blijven ze als het ware aan de stofkorrels ‘plakken’.
Maar
tegelijkertijd zijn ze nog wel in staat om over het oppervlak van de stofkorrels
te bewegen.
“En
daarbij komen ze andere atomen tegen en daarmee kunnen ze vervolgens een
verbinding aangaan.
In
zekere zin is zo’n stofkorrel dus een kosmisch café of ontmoetingscentrum.”
Uit
zo’n ontmoeting tussen atomen kunnen moleculen geboren worden.
“Per
seconde vinden er tientallen tot honderden ontmoetingen tussen atomen op zo’n
stofkorrel plaats,” legt Icke uit.
“Maar
niet elke reactie is even waarschijnlijk: bepaalde soorten reacties vinden dus
vaker plaats dan andere.”
Glycolaldehyde
Maar
wat voor moleculen worden er dan geboren?
“Bijvoorbeeld
glycolaldehyde.”
Het is een eenvoudige vorm van suiker, maar tevens één voorloper van RNA,
dat
weer gezien kan worden als één van de bouwstenen van leven.
“Het is een heel interessant molecuul dat in de interstellaire ruimte gevormd
wordt
en reeds door het Atacama Large Millimeter Array is gedetecteerd,” vertelt
Icke.
Dat we in staat zijn om dit molecuul in de interstellaire ruimte op te sporen,
suggereert
dat het in enorme hoeveelheden tussen de sterren aanwezig is.
Andere moleculen die op stofkorrels in de interstellaire ruimte ontstaan,
zijn
opgebouwd uit koolstof, waterstof, stikstof en zuurstof.
“Die vormen eigenlijk al de helft van het type molecuul dat in DNA zit
en
bevinden zich dus ook gewoon tussen de sterren!”
Geboorte
van een ster en moleculen
De
door Icke beschreven chemische reacties vinden her en der in de interstellaire
ruimte plaats.
Maar dat wil niet zeggen dat het ontstaan ervan
in
elk deel van de interstellaire ruimte even waarschijnlijk is.
Er zijn namelijk plekken waar de kans op chemische reacties
en
daaruit voortkomende complexe moleculen een stuk groter is.
Zoals
gezegd is de interstellaire ruimte heel ijl.
Maar
er zijn plekken waar de interstellaire materie door de zwaartekracht wordt
samengeperst.
“Dan ontstaat een interstellaire wolk van materie die over een periode van 10 tot 15 miljoen jaar
ineen
kan storten, waarna een ster ontstaat.
En terwijl die wolk samentrekt, wordt de dichtheid groter en kan er in zo’n gebied
dus
ook scheikundig gezien veel meer gebeuren.”
Chemische
reacties raken in een stroomversnelling en er ontstaan tal van (complexe)
moleculen.
Tegelijkertijd wordt uit die wolk echter ook een ster geboren die met zijn intense zwaartekracht
het
omringende gas en stof in een schijf dwingt, waaruit weer een planetenstelsel
kan voortkomen.
“Dat
speelt allemaal tegelijkertijd,” benadrukt Icke.
“Een deel van de ontstane moleculen wordt dan ook ingevangen door de planeten.”
En
nu wordt het natuurlijk interessant.
Want
hoe complex kunnen de moleculen worden alvorens ze door de planeten worden
opgenomen?
En wat blijft er van die (complexe) moleculen over als ze worden opgeslokt
door
de hemellichamen waarop ze uit zouden kunnen groeien tot ingewikkelde
verbindingen en uiteindelijk zelfs leven?
“Dat
weten we niet goed,” erkent Icke.
“We denken dat een deel van de moleculen verdwijnt in de oceanen
en
atmosfeer van de jonge planeten.”
Wat
er vervolgens met die moleculen gebeurt, is onder meer afhankelijk van de
afstand tussen de planeet en de moederster.
“Als de planeet bijvoorbeeld heel dicht bij de moederster staat
–
zoals Mercurius bij onze zon – dan wordt de korst gebakken en verdampt de hele
rataplan.”
Daarnaast weten we ‘uit eigen ervaring’ dat de geboorte en evolutie van een zonnestelsel
een behoorlijk turbulente gebeurtenis kan zijn, met meteorietenregens,
botsingen tussen hemellichamen en allerlei ander geweld
dat
niet echt bevorderlijk is voor het in standhouden van fragiele chemische
verbindingen.
In andere woorden: het is nog maar de vraag of de moleculen die in de interstellaire ruimte
en/of tijdens de geboorte van een ster het levenslicht zien, lang genoeg stand kunnen houden
om
op hemellichamen nog ingewikkelder te worden en uiteindelijk de opmaat naar
leven te vormen.
Black
smokers
Wellicht leveren de spannende chemische reacties in de interstellaire ruimte
dus
geen directe bijdrage aan het ontstaan van leven op andere hemellichamen.
Maakt
dat de chemische reacties een stuk minder interessant?
Zeker
niet!
Wat onderzoekers in feite met de ontdekking van chemische reacties
in
de interstellaire ruimte hebben aangetoond, is dat zulke chemische reacties
overal spelen.
Zélfs
in de ijle interstellaire ruimte.
En
zeer waarschijnlijk dus ook op aardachtige planeten, zeker als zij een oceaan
hebben.
Die planeten hoeven de moleculen die in de interstellaire ruimte zijn ontstaan
niet heelhuids te omarmen om leven te genereren: ze kunnen die moleculen
zeer
waarschijnlijk zelf maken.
“Wat van belang is, is dat het binnenste van aardachtige planeten radioactief is,
waardoor een deel van het rotsachtige materiaal waaruit de planeet is opgebouwd,
smelt
en middels vulkanen aan het oppervlak kan komen.
Wanneer die vulkanische activiteit onder een oceaan speelt,
kunnen
er black smokers ontstaan.”
Water dringt scheuren en spleten in de oceaanbodem binnen
en
wordt door de vulkanische activiteit flink verhit.
In de buurt van zo’n warme plek in de korst van de planeet spuit warm water
– rijk aan mineralen in de vorm van stof- en puindeeltjes
–
uit de rotsen.
Dat
water is gloeiend heet: tot wel 500 graden Celsius.
En gedreven door de energie van dat warme water kunnen er op die stofdeeltjes
– net als op stofkorreltjes in de interstellaire ruimte
– chemische reacties plaatsvinden.
De moleculen die daaruit voortkomen, mogen zich dankzij de diepe oceanen
waarin zij zich bevinden beschermd weten tegen allerlei onheil
zoals hoogenergetische straling van de moederster of meteorietinslagen
en
kunnen in theorie dus rustig uitgroeien tot steeds complexere exemplaren.
Hoever
dat in theorie kan gaan?
“Kijk
maar om je heen,” stelt Icke.
“Wij
zijn immers een product van dergelijke chemische reacties.”
Of
het elders ook zo ver gaat, weten we niet.
“Maar we weten wel dat de materie waaruit we zijn ontstaan en de chemische reacties
die
daarbij kwamen kijken, heel gewoon zijn.
En
als het hier zo ver kan gaan, is het zeker niet onaannemelijk dat het elders ook
zo ver gaat.”
De
chemische reacties in de ruimte geven het vertrouwen dat er ook buiten de aarde
leven kan ontstaan.
Hard
bewijs daarvoor is echter nog ver te zoeken.
Maar
daar kan snel verandering in komen, denkt Icke.
“Ik
denk dat we binnen vijf tot tien jaar veel te weten komen.
Maar
dat kan ook negatief zijn, natuurlijk.
Dat
we straks met de ELT (de nog in aanbouw zijnde Extremely Large Telescope, red.)
1000
planeten bekijken en niks interessants zien.
Dan zullen we ons onder de pet krabben en moeten concluderen
dat
het toch heel bijzonder is wat er op aarde is gebeurd.
Maar het kan ook zijn dat wetenschappers morgen struikelen
over een planeet waarop ingewikkelde scheikundige reacties spelen
die
leiden tot het ontstaan van biologische processen.”
Het
zijn spannende tijden en het wordt alleen maar spannender.
“Er worden straks nog betere instrumenten gebouwd voor ALMA
(het Atacama Large Millimeter Array dat eerder bijvoorbeeld glycolaldehyde ontdekte nabij een jonge ster, red.)
en
sommige van die instrumenten zijn speciaal ontwikkeld om chemische reacties
buiten de aarde te bekijken.
Ik
verwacht dan ook dat we nog ingewikkelder moleculen gaan vinden tussen de
sterren.”
En
dan is er ook de eerdergenoemde ELT nog, die in 2024 de ogen opent.
“De
hoofdspiegel van deze telescoop heeft een doorsnede van 39 meter en heeft tal
van prachtige instrumenten.”
Knappe
chemische reactie die zich dan nog voor ons weet te verbergen.
“Dat
wordt echt feest.”
https://www.scientias.nl/
Frans PA3CAZ
*Hallo
Luisteraars
Deze
kwam ik tegen.
nasas-nieuwste-marsrover-heeft-een-nieuwe-naam-perseverance
06-03-2020
Caroline Kraaijvanger .
De rover die tot op heden als Mars 2020 werd aangeduid,
moet
nog deze zomer gelanceerd worden en in 2021 op Mars arriveren.
Op
het moment wordt de laatste hand gelegd aan NASA’s nieuwste Marsrover.
En
daarmee is deze zo goed als klaar voor lancering.
Het
enige wat nog ontbrak, was een passende naam voor het robotkarretje.
Maar
ook daarin heeft NASA – geholpen door Amerikaanse scholieren – weten te
voorzien.
Wedstrijd
Vorig
jaar kregen Amerikaanse scholieren de kans om een naam in te dienen voor
NASA’s nieuwste Marswagentje.
En
dat heeft de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie geweten.
Grofweg
28.000 scholieren deden een poging en leverden een naam en onderbouwing voor die
naam bij NASA aan.
Uit
al die inzendingen is nu een winnaar gerold.
De dertienjarige Alexander Mather gaat er met de hoofdprijs vandoor en kan binnenkort zeggen
dat
er op Mars een wagentje rondrijdt met een naam die hij heeft bedacht.
Mather
diende de naam ‘Perseverance’ in, wat zoveel betekent als ‘volharding’.
Het
past mooi bij de namen van eerdere rovers die NASA naar Mars stuurde: Sojourner,
Spirit, Opportunity en Curiosity.
Ook
deze namen werden door scholieren bedacht.
Lancering
en aankomst
Perseverance
zal deze zomer gelanceerd worden.
En
Mather is er natuurlijk bij.
Spannend
wordt het opnieuw in februari 2021.
Dan
moet Perseverance heelhuids landen in de Jezero-krater.
Het belooft een prachtige missie te worden,
die
net wat verder gaat dan de missies van vorige Marsrovers.
Waar Curiosity bijvoorbeeld vaststelde dat de omstandigheden voor leven op Mars
in het verleden gunstig zijn geweest, zal Perseverance daadwerkelijk op zoek gaan
naar
sporen van leven op Mars.
Tevens kan de missie gezien worden als een voorzichtige voorbereiding
op de eerste bemande missies naar de rode planeet
(die
NASA rond 2035 hoopt te realiseren).
Zo gaat Perseverance een technologie testen die CO2
– dat veelvuldig voorkomt in de Martiaanse atmosfeer
–
om te zetten in zuurstof.
Daarnaast levert Perseverance een eerste bijdrage aan de sample-and-return-missie
waar NASA al jaren van droomt en waarbij materialen afkomstig van Mars
naar
de aarde worden gebracht voor analyse.
Zo zal de rover materialen gaan verzamelen en op verschillende plekken op Mars neerleggen,
zodat deze tijdens toekomstige missies die weer terugkeren naar de aarde,
gemakkelijk
verzameld kunnen worden.
https://www.scientias.nl/
Frans PA3CAZ
*
Hallo Luisteraars
Deze
kwam ik tegen
in-de-ruimte-gekweekte-sla-blijkt-net-zo-veilig-en-voedzaam-als-de-sla-uit-aardse-moestuintjes
06-03-2020
Caroline Kraaijvanger .
Het is goed nieuws voor toekomstige astronauten;
zij
hoeven dus niet alleen uit pakjes en zakjes te eten.
Het is één van de grote uitdagingen als we langer en dieper de ruimte in willen trekken:
onze
behoefte aan vers en gezond voedsel.
Waar we hier op aarde gewoon naar de supermarkt kunnen wandelen voor een frisgroene salade,
zullen
de eerste bewoners op de maan en Mars dat voorrecht niet hebben.
Tenzij…ze
erin slagen om ter plekke sla te kweken.
En dat is exact wat astronauten aan boord van het internationale ruimtestation
tussen
2014 en 2016 hebben geprobeerd.
Met succes; in het speciaal voor de gelegenheid ontwikkelde
Vegetable Production System kweekten de astronauten heerlijke, verse,
bindsla die zo op het eerste gezicht nauwelijks verschilde van de sla
die we hier op aarde verbouwen.
Wetenschappers hebben die sla nu nog eens uitgebreid geanalyseerd
en
komen met goed nieuws.
De in de ruimte gekweekte sla bevat geen ziekmakende microben,
kan
veilig worden gegeten en is minstens zo voedzaam als de hier op aarde verbouwde
sla.
Dat
is te lezen in het blad Frontiers in Plant Science.
Vegetable
Production System
Het Vegetable Production System (kortweg ook wel aangeduid als Veggie)
is
ontwikkeld door NASA en speciaal ontworpen voor gebruik in de ruimte.
Het deels zelfvoorzienende systeem bestaat uit een soort kussentjes
met daarin eveneens speciaal voor de gelegenheid ontwikkelde ‘grond’
die
tegemoet komt aan de behoeftes die planten (ook) in de ruimte hebben.
Zo is in de kussentjes bijvoorbeeld een speciale soort klei te vinden
die de groei van de planten bevordert, maar ook een meststof
die
voedingsstoffen geleidelijk aan afgeeft aan de grond.
Zaadjes
worden in deze kussentjes gestopt en regelmatig van water voorzien.
Met behulp van LED-lampen zorgt men ervoor dat ze ook voldoende licht krijgen.
Zodra de zaden ontkiemen, wordt de bovenzijde van de kussentjes opgemaakt,
zodat
de zaailingen kunnen groeien.
Tijdens de experimenten aan boord van het ISS kregen de zaadjes
tot
56 dagen de tijd om uit te groeien tot kropjes sla.
Daarna
werden ze geoogst, ingevroren en teruggebracht naar de aarde voor analyse.
Vergelijkbare
samenstelling
Terwijl
astronauten bindsla verbouwden in het ISS, deden onderzoekers op aarde dat ook.
En onder vrijwel dezelfde omstandigheden
– vergelijkbare temperaturen, CO2-gehalte en luchtvochtigheid
–
als in het ISS.
Het biedt onderzoekers de gelegenheid om de sla
die in de ruimte gekweekt is heel nauwkeurig te vergelijken
met
sla die op aarde is verbouwd.
Een analyse wijst nu uit dat de samenstelling van de ruimte-sla vergelijkbaar
is
met de sla die hier op aarde werd gekweekt.
Zo
was de ruimte-sla net zo voedzaam als de op aarde geoogste sla.
Ook bleek de ruimte-sla bijvoorbeeld ongeveer net zoveel antioxidanten
– stoffen die cellen beschermen en van belang zijn voor een gezonde stofwisseling
–
te bevatten.
Veilig
De sla die de astronauten kweekten, was niet alleen minstens zo voedzaam
als de sla die op aarde wordt verbouwd; onderzoeken wijzen uit dat de sla
– ondanks dat deze onder heel andere omstandigheden is gegroeid
–
ook veilig kan worden gegeten.
Net als de sla die hier op aarde wordt verbouwd,
herbergde
de ruimte-sla bacteriën op de bladeren en in de wortels.
Maar geen van deze bacteriën bleek gevaarlijk te zijn.
Wat de onderzoekers wel verbaasde, was dat op de ruimte-sla
dezelfde
soorten bacteriën te vinden waren als op de sla die op aarde groeide.
En
ook de diversiteit aan bacteriën was vergelijkbaar.
De onderzoekers hadden dat niet verwacht; ze dachten dat de unieke omstandigheden
in het ISS ertoe zouden leiden dat de bacteriële samenleving op de sla in de ruimte
net
wat anders in elkaar zou steken dan op aarde.
Lekker
De
sla is dus voedzaam en veilig.
Maar
minstens zo belangrijk, is natuurlijk de vraag of deze ook lekker is.
Ook
wat dat betreft heeft Massa goed nieuws.
“De
astronauten genoten en waardeerden het verse product echt,” zo vertelt ze.
Belangrijke
bevindingen
Zoals
gezegd is de bevinding dat in de ruimte gekweekte sla veilig en voedzaam is,
belangrijk.
Zeker met het oog op de grote plannen die divers ruimtevaartorganisaties hebben.
Tijdens
langdurige ruimtemissies zullen verse groenten en fruit een cruciale rol spelen.
Ze voorzien astronauten niet alleen van de nodige vitamines,
maar
kunnen ook voor een welkome afwisseling in het dieet zorgen.
Bovendien hebben astronauten
– met name tijdens lange ruimtereizen
–
met het verbouwen van gewassen iets omhanden.
https://www.scientias.nl/
Frans PA3CAZ
*Onze
mop van de week :
Hallo
Luisteraars
Van de week ontdekte ik dat ik enkele nieuwe badhanddoeken nodig had,
dus
ik hier in het dorp naar een winkel waar ze die dingen verkopen.
Bij het afrekenen vertelde de verkoopster, let op het label, daar staat op:
"Voor
het gebruik eerst wassen"
Waarop
ik tegen haar zei van:
Dat
lijkt mij logisch, want als ik mijzelf niet eerst was dan heb ik deze
badhanddoek ook niet nodig,
Frans
PA3CAZ
FF een tip Frans als de badhanddoek voor het eerste gebruik niet gewassen
zijn nemen ze niet genoeg vocht op misschien telt dat in de Rijen niet
maar
hier in Tilburg wel Frans groeten Edmond PA3E
*Heeft
ook u iets te koop.
Of
weg te geven of u zoekt iets.
Misschien
hebt u informatie nodig?
Laat
het weten via het ORB e-mailadres wij nemen het dan op in de ronde.
Misschien
kan een medeamateur u helpen*
Zo
nu zijn we weer aan het einde gekomen van deze 733e ronde.
Johan
PD2JCW,
en
onze vast copy leveranciers
wensen
u nog een prettige avond verder.
Tot
de volgende ronde maar weer.
Het
ORB TEAM
Terug
naar de Ronde